Οι πέντε μεγάλες κρίσεις του 2019

Τέσσερα χρόνια μετά την εκκίνηση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ για τη διαμόρφωση ενός πιο ειρηνικού κόσμου χωρίς αποκλεισμούς έως το 2030 και παρά τη σχετική πρόοδο που έχει επιτευχθεί από τους Στόχους της Χιλιετίας, μεγάλο μέρος του πληθυσμού εξακολουθεί να μαστίζεται από προβλήματα ζωτικής σημασίας.

Το 2019 περισσότεροι από 132 εκατ. άνθρωποι σε 42 χώρες χρήζουν ανθρωπιστικής βοήθειας, ως απόρροια των υφιστάμενων εμφυλιοπολεμικών συγκρούσεων, του χαμηλού βιοτικού επιπέδου λόγω της φτώχειας, της επισιτιστικής ανασφάλειας, της μη πρόσβασης στην εκπαίδευση, των κακών υποδομών υγιεινής, της ανεπαρκούς περίθαλψης, της σεξουαλικής και έμφυλης βίας και της αναγκαστικής μετανάστευσης.

Από τις εν εξελίξει ανθρωπιστικές κρίσεις 5 από τις σημαντικότερες είναι οι κάτωθι:

1. Βενεζουέλα

Οι κυρώσεις οδήγησαν σε οικονομική κατάρρευση

Η Βενεζουέλα, λόγω της πολιτικής αστάθειας των τελευταίων ετών -η οποία έχει ενταθεί λόγω της σύγκρουσης του προέδρου Μαδούρο και του επικεφαλής της αντιπολίτευσης και αυτοανακηρυσσόμενου προέδρου Γουαϊδό-, του υπερπληθωρισμού, της σταδιακής πτώσης του ΑΕΠ, της προ ολίγων ετών πτώσης της τιμής του πετρελαίου και των επιβαλλόμενων κυρώσεων, οδηγήθηκε σε οικονομική κατάρρευση.

Παρά το γεγονός ότι είναι η 1η χώρα σε αποθέματα πετρελαίου και 8η σε αποθέματα φυσικού αερίου, περισσότεροι από 7 εκατ. κάτοικοι της Βενεζουέλας χρήζουν ανθρωπιστικής βοήθειας. Η έλλειψη βασικών αγαθών έχει επιδεινώσει την κατάσταση με το 90% του πληθυσμού να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Συγκεκριμένα 3,7 εκατ. άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με τον υποσιτισμό, το 22% των οποίων είναι παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών. Λόγω της κατάρρευσης του συστήματος υγείας, ασθένειες όπως χολέρα έχουν αυξηθεί κατά 76%, ενώ η έλλειψη πόσιμου νερού έχει επαναφέρει τα περιστατικά της διφθερίτιδας και της ελονοσίας. Οι επικρατούσες συνθήκες έχουν προκαλέσει μια από τις μεγαλύτερες μεταναστευτικές κρίσεις στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής, καθώς περισσότεροι από 3,4 εκατ. κάτοικοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Πρόσφατα ο ΟΗΕ από το ταμείο εκτάκτων αναγκών αποδέσμευσε 9 δισ., ωστόσο χρειάζονται περαιτέρω ενέργειες και συμμετοχή για να καλυφθούν επαρκώς οι ανάγκες και μεγαλύτερη συμμετοχή.

2. Συρία

Χωρίς τρόφιμα και ασφάλεια 18.000.000 άτομα

Από το 2011 έως τώρα η Συρία βρίσκεται σε εμφυλιοπολεμική κατάσταση λόγω των συγκρούσεων ανάμεσα στις αντικαθεστωτικές δυνάμεις και στις προσκείμενες δυνάμεις στον πρόεδρο Ασαντ. Το εσωτερικό σκηνικό επιδεινώθηκε περισσότερο έπειτα από την εμπλοκή του «Ισλαμικού κράτους», αλλά και την επέμβαση της Τουρκίας στο Αφρίν.

Μολονότι οι συγκρούσεις συνεχίζονται σε μικρότερη κλίμακα εν συγκρίσει με το παρελθόν, ο αντίκτυπος των τελευταίων 8 ετών έχει προκαλέσει μια από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις στη χώρα. 11,7 εκατ. άνθρωποι -από τα συνολικά 18 εκατ.- βρίσκονται σε κατάσταση ανθρωπιστικής βοήθειας, εκ των οποίων το 60% είναι παιδιά. Η έλλειψη υποδομών και πόρων έχει επιδεινώσει περαιτέρω και την επισιτιστική ανασφάλεια της χώρας, καθώς 6,5 εκατ. δεν έχουν επαρκή ποσότητα φαγητού, ήτοι το 1/3 του πληθυσμού.

Οσον αφορά την εκπαίδευση, περισσότερα από 2 εκατ. παιδιά είναι εκτός σχολείου, ενώ κατά τη διάρκεια του πολέμου 1,3 εκατ. παιδιά το έχουν εγκαταλείψει. Πλέον, ο εμφύλιος πόλεμος έχει «τραυματίσει» μια γενιά, καθώς πολλά παιδιά έχουν μεγαλώσει χωρίς πρόσβαση σε εκπαίδευση, σε συνθήκες υγιεινής και υποσιτιζόμενα.

Παράλληλα, ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας έχει προκαλέσει την πρόσφατη -και μια από τις μεγαλύτερες της Ιστορίας- προσφυγική κρίση, καθώς 5,6 εκατ. άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους, ενώ 6,5 εκατ. είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ το κόστος του εμφυλίου πολέμου ξεπερνά τα 345 δισ. $.

3. Υεμένη

5.000 παιδιά πέθαναν από πείνα

Από το 2015 έως σήμερα μαίνεται στην Υεμένη ένας από τους πιο επίπονους και ζημιογόνους εμφυλίους πολέμους. Η έναρξη του εμφυλίου οφείλεται στην ανεπιτυχή πολιτική μετάβαση από τον πρόεδρο Σάλεχ στον Μανσούρ Χάντι, ενώ πλέον η χώρα έχει γίνει πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων που πρόσκεινται στη Σαουδική Αραβία και τους Χούθι που πρόσκεινται στο Ιράν.

Η εμφύλια διαμάχη που πλήττει τη χώρα τα τελευταία χρόνια έχει προκαλέσει μια από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις της Ιστορίας, θέτοντας σε κίνδυνο μια ολόκληρη γενιά. Τα προβλήματα που προκύπτουν από τον εμφύλιο στην Υεμένη είναι υψίστης σημασίας, καθώς 22 εκατ. άνθρωποι χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια, ήτοι το 80% του πληθυσμού, με 11 εκατ. εξ αυτών να είναι παιδιά. Παράλληλα, 400.000 παιδιά κινδυνεύουν με υποσιτισμό, 5.000 παιδιά έχουν πεθάνει και 2 εκατ. βρίσκονται εκτός σχολείου.

Επίσης σχεδόν 20 εκατ. πληθυσμού μαστίζονται από επισιτιστική ασφάλεια, σχεδόν 15 εκατ. δεν έχουν πρόσβαση σε συνθήκες υγιεινής και καθαρό πόσιμο νερό. Το ποσοστό φτώχειας έχει αυξηθεί στο 60%, ενώ μεγάλο μέρος του πληθυσμού που εργάζεται στο Δημόσιο λόγω της οικονομικής δυσπραγίας του κράτους δεν λαμβάνει μισθό.

Εξαιτίας της ανθρωπιστικής κρίσης και του χαμηλού βιοτικού επιπέδου έχουν εμφανιστεί ασθένειες που είχαν εξαφανιστεί ή περιοριστεί στο πρόσφατο παρελθόν, όπως η χολέρα. Συγκεκριμένα η Υεμένη γνωρίζει ένα από τα μεγαλύτερα ξεσπάσματα χολέρας στην Ιστορία, με περισσότερα από 1 εκατ. κρούσματα. Επιπλέον, πολλά είναι τα κρούσματα διφθερίτιδας στη χώρα, μιας ασθένειας που στον αναπτυγμένο κόσμο έχει καταπολεμηθεί μέσω του εμβολιασμού.

4. Νότιο Σουδάν

Μια χώρα που εγκαταλείπουν οι πολίτες

Το Νότιο Σουδάν ανεξαρτητοποιήθηκε από το Σουδάν το 2011 και από το 2013 έως το 2018 κυρίαρχο ρόλο έπαιζε ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ κυβερνητικών και αντάρτικων δυνάμεων της χώρας, με αφορμή την κατηγορία από πλευράς του προέδρου Κιρ ότι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ρικ Μακάαρ σχεδίαζε πραξικόπημα. Η κατάσταση σταδιακά εξομαλύνεται έπειτα από την υπογραφή συμφωνίας για το τέλος του εμφυλίου, αν και γίνονται εκατέρωθεν παραβιάσεις.

Αυτή η ασταθής πολιτική κατάσταση στη χώρα δημιούργησε πολλά προβλήματα, όπου σε συνδυασμό με το ήδη χαμηλό βιοτικό επίπεδο και τις συχνές φυσικές καταστροφές, η ανθρωπιστική κρίση μαστίζει τον πληθυσμό.

Συγκεκριμένα 6,17 εκατ. άνθρωποι υποφέρουν από επισιτιστική επισφάλεια- σχεδόν το 50%-, 2,2 εκατ. έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, ενώ 1,9 εκατ. είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι. Παράλληλα, 80% των κατοίκων της χώρας δεν έχουν επαρκή πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη εξαιτίας ανεπαρκών υποδομών υγείας, ενώ 2,4 εκατ. παιδιά βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης.

5. Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό

Η πείνα απειλεί 13.000.000 άτομα

Η κατάσταση στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό παραμένει ασταθής τα τελευταία χρόνια εξαιτίας των μακρόχρονων συγκρούσεων στο εσωτερικό της χώρας μεταξύ κυβερνητικών δυνάμεων και ανταρτών, όπου περισσότεροι από 6 εκατ. άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους. Παρά την πρόσφατη ομαλή πολιτική μετάβαση, έπειτα από περίοδο εντάσεων και συγκρούσεων, από τον πρώην πρόεδρο Καμπιλά στον νέο πρόεδρο Φελίξ Τσισεκέντι οι ανάγκες είναι έντονες και χρειάζεται άμεση κινητοποίηση.

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό μπορεί να διαθέτει πλούσια κοιτάσματα φυσικών πόρων (ο ορυκτός πλούτος εκτιμάται πάνω από 24 τρισ. $) και γόνιμη γη, ωστόσο λόγω της ύπαρξης συνεχόμενων εντάσεων και κλειστών πολιτικών θεσμών κατατάσσεται στις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Συγκεκριμένα, το ποσοστό φτώχειας ανέρχεται στο 65% του πληθυσμού.

Τα χρόνια της πολιτικής αστάθειας και διαφθοράς έχουν φέρει τη χώρα αντιμέτωπη με μια από τις σοβαρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις των τελευταίων ετών. Το 2019, 12,8 εκατ. άνθρωποι χρήζουν ανθρωπιστικής βοήθειας -περισσότερα από 1,3 εκατ. είναι παιδιά-, ενώ 13 εκατ. αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα επισιτιστικής ασφάλειας. Παράλληλα, ασθένειες όπως χολέρα και ελονοσία έχουν επιδεινώσει αισθητά το βιοτικό επίπεδο. Μάλιστα, η ελονοσία έχει προκαλέσει το 19% των θανάτων παιδιών ηλικίας κάτω των 5 ετών. Ως απόρροια της κρίσης περισσότεροι από 810.000 πρόσφυγες έχουν καταγραφεί σε γειτονικές χώρες. Η σχετική ανθρωπιστική βοήθεια από ΟΗΕ και Ε.Ε. είναι η 3η μεγαλύτερη, ωστόσο δεν καλύπτει όλο τον όγκο των ατόμων που χρήζουν βοήθειας.

Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης και οι Ανθρωπιστικές Κρίσεις

Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) του ΟΗΕ που συνδέονται με ανθρωπιστικές κρίσεις άμεσα είναι ο Σ1 «Μηδενική Φτώχεια», ΣΒΑ2 «Μηδενική Πείνα», ΣΒΑ 3 «Καλή Υγεία και Ευημερία», ΣΒΑ 4 «Ποιοτική Εκπαίδευση», ΣΒΑ 5 «Ισότητα Φύλων», ΣΒΑ 6 «Καθαρό Νερό και Αποχέτευση», ΣΒΑ 8 «Αξιοπρεπής Εργασίας και Οικονομική Ανάπτυξη», ΣΒΑ 10 «Λιγότερες Ανισότητες», ΣΒΑ 16 «Ειρήνη, Δικαιοσύνη και Ισχυροί Θεσμοί, ΣΒΑ 17 «Συνεργασία για τους Στόχους». Ολοι τους επηρεάζονται και επηρεάζουν τις εν εξελίξει ανθρωπιστικές κρίσεις, δεδομένου ότι οι επιδιώξεις τους οδηγούν σε εξάλειψη των κρίσεων, αλλά οι κρίσεις εμποδίζουν την υλοποίησή τους.

Τα υψηλά επίπεδα φτώχειας, η επισιτιστική επισφάλεια, η μετάδοση ασθενειών, οι ανεπαρκείς υποδομές, η έλλειψη πρόσβασης στην εκπαίδευση, η σεξουαλική κακοποίηση είναι μερικά από τα βασικά προβλήματα που οι ΣΒΑ οφείλουν να αντιμετωπίσουν.

Η διαμόρφωση μιας ειρηνικής και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίας, όπως αναφέρεται στον Στόχο 16, θα πρέπει να ξεπεράσει όλα τα προηγούμενα βασικά ζητήματα ώστε να εφαρμοστεί επιτυχώς. Οι κοινωνίες που αντιμετωπίζουν ανθρωπιστικές κρίσεις δεν μπορούν να αναπτυχθούν, δεν μπορούν να διατηρήσουν ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο, συνεπώς δεν μπορούν να γίνουν άμεσα κοινωνοί των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης.

Γι’ αυτό τον λόγο χρειάζεται συντονισμένη προσπάθεια και μεγαλύτερη συνεργασία των διεθνών δρώντων κάτω από την αιγίδα του Στόχου 17 «Συνεργασία για τους Στόχους».

Ο τερματισμός των εμφυλιοπολεμικών συγκρούσεων, η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των δοκιμαζόμενων πληθυσμών και η παροχή αναπτυξιακής βοήθειας αποτελούν θεμέλιο λίθο της επίτευξης των ΣΒΑ έως το 2030.

Του Διεθνολόγου και πολιτικού επιστήμονα Γιώργου Κουλούρη, Εφημερίδα των Συντακτών